І ты яе  запомні імя,

Як неба, сонца і зару:

Твая зямля, твая Радзіма

Названа светла – Бе-ла-русь.

Ю.Свірка

Асэнсаванне дзецьмі  дашкольнага узросту нацыянальных і агульначалавечых каштоунасцей, паважлівае станауленне да культурна-гістарычнай спадчыны, дзейсны удзел у яе захаванні выступаюць як вызначальныя задачы патрыятычнага выхавання.Знаёмства з роднай краінай, яе дзяржаунымі і нацыянальнымі сімваламі фарміруе нацыянальную самасвядомасць, спрыяе сацыялізацыі выхаванцау. Пачуцці любові да роднага краю і гонару за яго выхоуваюцца у ждяцей, калі яны спасцігаюць яго мінулае і сучаснасць, знаёмяцца са славутымі імёнамі Бацькаушчыны.

Асноунай формай патрыятычнага выхавання дзяцей 5-7 гадовага узроста выступаюць інтаграваныя заняткі. Цесная сувязь метадау вырашэння праграмных задач і узаемаузбагачэнне зместу заняткау па патрыятычным выхаванні  дае падставу інтаграваць такія адукацыйныя вобласці, як “Дзіця і грамадсва” і “Развіцце маулення і культура мауленчых зносін”. Засваенне культуралагічнага і краязнаучага зместу стварае аптымальныя магчымасці для інтаграванага вырашэння пазнавальна-мауленчых задач вучэбнай праграмы дашкольнай адукацыі. Выхавальнік дашкольнай адукацыі  мае права самастойна выбіраць і будаваць змест заняткау у адпаведнасці з індывідуальна-дыфференцыраванным падыходам. У працэссе заняткау выхаванцы спасцігаюць новы сэнс, набываюць пэуны сацыяльны вопыт, у іх узбагачаецца слоунікавы запас, развіваецца звязнае мауленне.

Работа, распачатая у час заняткау, працягваецца у працэссе сітуацыі зносін – спецыяльна праектаванай педагагічным работнікам часткі адукацыйнага працэссу, якая накіравана на практыкаванне дзяцей у засваенні праграмнага матэрыялу па пэунай тэме у нерэглантаванай дзейнасці. Сітуацыя зносін прадугледжвае свабодную арганізацыю дзяцей і плануецца у раздзеле “Зносіны” плана адукацыйнай дзейнасці.

БЕЛАРУСЬ - МАЯ КРАІНА

ІНТЭГРАВАНЫЯ ЗАНЯТКІ ПА АДУКАЦЫЙНЫХ АБЛАСЦЯХ «ДЗІЦЯ I ГРАМАДСТВА» I «РАЗВІЦЦЁ МАЎЛЕННЯ I КУЛЬТУРА МАЎЛЕНЧЫХ ЗНОСІН»

ДЛЯ ДЗЯЦЕЙ СТАРШАЙ ГРУПЫ (5-6 гадоў)

 

Праграмныя задачы: фарміраваць у дзя- цей уяўленні пра геаграфічнае размяшчэнне Рэспублікі Беларусь; замацоўваць уменне канструяваць граматычна правільнае выказ- ванне; узбагачаць слоўнік на аснове паглы- блення ведаў пра прадметы і з'явы наваколля; развіваць памяць; выхоўваць пачуцці любові да роднага краю і гонару за яго.

Матэрыял і абсталяванне: фізічная карта Рэспублікі Беларусь, палітычная карта свету, сілуэты звяроў (мыш, зубр, ліса, воўк, мя- дзведзь), ліст клёна, мяч.

Ход заняткаў

Выхавальнік дашкольнай адукацыі (В.д.а.).

Паслухайце верш «Цудоўная краі- на» Васіля Жуковіча і здагадайцеся, пра якую краіну ў ім ідзе размова.

На свеце існуе такая краіна,

Дзе хвоі ажно дастаюць аблачыны,

Дзе рэкі, азёры ў суседстве з лясамі,

Напоўненымі салаўёў галасамі.

У гэтай краіне ўзгоркі, раўніны

Ўлетку накрыты густой зелянінай;

Ляночак цвіце з небам сінім у згодзе.

Тут песні і казкі з легендамі ходзяць.

У гэтай краіне ля хатаў буслянкі,

А ў хатах пяшчотна гучаць калыханкі.

Ці ведаеце вы, што гэта за краіна? (Адказы дзяцей.)

Радзімаю нашай край гэты завецца. Хай нашай Радзіме шчасліва жывецца!

Наша радзіма —... (Беларусь). На вашу дум- ку, чаму нашу краіну так называюць? (Адказы дзяцей.) Гавораць, што краіна атрымала такую назву ад белага колеру льняной вопраткі, ад светлых валасоў і вачэй яе жыхароў, белых буслоў, якіх шмат у Беларусі. Вось як аб гэ- тым распавядае паэт Уладзімір Скарынкін:

Беларусь мая! Чыстая мая! Родная мая!

Белыя гоні бульбы, белыя косы дзяўчат.

Воблакаў белых над Бугам вечны парад.

Белых грыбоў кашолкі, белыя плечы бяроз,

Белыя россыпы золкіх чыстых світальных рос.

Белых туманаў плыні, белыя вершы буслоў.

Ціхая завадзь Бялыніч, рык белавежскіх зуброў.

Вейкі рамонкаў белых, белыя грывы завей.

Чыстыя душы смелых, простых тваіх людзей.

Увогуле, белы колер — гэта сімвал сва- боднага жыцця. Белая — значыць свабодная, вольная. Наша Беларусь — краіна... (свабод- ная, вольная). Як называюцца людзі, што жывуць у Беларусі? (Беларусы.) Пра хлоп- чыка гавораць... (беларус), а пра дзяўчынку... (беларуска).

1-я дзяўчынка.

Твар румяненькі,

Белая хустачка. Я ўжо ведаю,

Я - беларусачка! Іхачу

Так, як тата і мама,

Родны край свой любіць Я таксама!

1. Бадак
   1. ы          хлопчык.

Я - беларус маленькі

3 блакітнымі вачыма.

Хачу і я, каб лепей Жыла мая Радзіма.

М. Маляўка В.д.а. Родная мова беларусаў — ... (бела- руская).

1. і  хлопчык.

Я нарадзіўся беларусам,

Беларусам буду жыць!

Мову родную вучуся

Шанаваць, цаніць, любіць!

2. Швед

В.д.а. Поле ці лес, рэчка ці возера, вёска, маленькі пасёлак ці горад — гэта нашы род- ныя... (беларускія) мясціны.2-я дзяўчынка.

Куточак зямлі, дзе бярозкі шумяць,

Дзе ясныя зоркі ў азёры глядзяць,

Дзе клёкат бусліны нам песняй гучыць,

Куточак зямлі, як цябе не любіць!

Мы лёсам адзіным з табою жывём,

Ласкава цябе Беларуссю завём.

Я. Жабко

В.д.а. Беларусь — наша Бацькаўшчына. Што такое Бацькаўшчына? (Адказы дзяцей.) А вось як на гэта пытанне адказаў паэт Пімен Панчанка: Што такое Бацькаўшчына? Знаеш?

Гэта рэчка, сцежачка лясная,

Гэта ў лузе залатая пчолка,

А ў вачах тваіх — вясёлка.

Бацькаўшчына — гэта дом твой, Школа,

Гэта песні, што звіняць наўкола, йта сам ты,

Гэта тата твой і мама. I сябры твае таксама.

Мы тут нарадзіліся, жывём, тут жывуць нашы бацькі, дзяды, жылі нашы продкі. Беларусы якія людзі? (Адказы дзяцей.) Сапраўды, беларусы — працавітыя, гасцінныя, спагадлівыя, шчодрыя, гатовыя заўсёды прыйсці на дапамогу, вельмі добрыя і шчырыя.

Фізкультмінутка

Добры дзень, сонейка залаценькае! (Выцягваюць рукіўперад, некалькі разоў разво- дзяць пальцы.)

Добры дзень, сонейка міленькае! (Уздымаюць рукіўверх.)

Добры дзень, неба блакітнае! (Падскокваюць намесцы.) Добры дзень, ветрык павольны! (Паварочваюцца вакол сябе ўлева, потым — управа.)

Добры дзень, дрэвы і кветкі!

(Нахіляюцца ўперад.)

Добры дзень, бары і палеткі!

(Нахіляюццаў бакі.)

Добры дзень, дарагія сябры!

(Крочаць намесцы, пляскаюцьу далоні.)

Дзецям дэманструюць палітычную карту свету, паказваюць, дзе на ёй знаходзіцца Бела- русь, адзначаюць, што яна займае невялікую тэрыторыю.

Гульнявое практыкаванне «Беларусь на карце»

Дзецям прапануюць паглядзець на сілуэты звяроў (мыш, зубр, ліса, мядзведзь, воўк), на- зваць іх, потым звярнуць увагу на фізічную карту Рэспублікі Беларусь і вызначыць, на які сілуэт падобны яе контур.

В.д.а. Беларускі пісьменнік Васіль Вітка лічыць, што Беларусь выглядае на карце, як зялёны лісток. Паслухайце, як ён расказаў пра гэта ў сваім вершы: На карце вялікага свету Яна — як зялёны лісток, Адвечная калыханка, Душы запаветны куток.

Ці згодны вы з пісьменнікам? Чаму? На лісток якога дрэва падобныя абрысы

Беларусі? (Адказы дзяцей.) Правільна, на лісток клёна.

У нашай краіне жывуць не толькі белару- сы, але і людзі іншых нацыянальнасцей. Пра нашу краіну кажуць — шматнацыянальная. Побач з беларусамі тут жывуць рускія, палякі, украінцы, літоўцы, яўрэі, татары... Наша На- сця — руская, Алег — украінец. (Педагагічны работнік называе імёны дзяцей групы і іх нацыянальнасці.) Але мы ўсе — сябры.

Выхавальнік дашкольнай адукацыі знаёміць дзяцей з вершам, у адпаведных месцах робіць паўзу, а дзеці дадаюць слова «беларусы».

Есць такі народ працавіты, Вельмі шчыры I самавіты —... (беларусы).

Ёсць такі  Народ памяркоўны I прыветлівы,  I тактоўны — ... (беларусы).

Ёсць такі Народ гераічны, А на выгляд  Сціплы і звычны —... (беларусы).

Ёсць такі Народ неўміручы, Неадольны,  Вечна жывучы —... (беларусы).

А. Дзеружынскі

В.д.а. Давайце пералічым якасці, уласцівыя беларусам.

Гульня «Якасці беларусаў»

Дзеці становяцца кругам, выхавальнік дашкольнай адукацыі кідае кожнаму па чар- зе мяч і прапануе назваць якасці, уласцівыя беларусам, адказаўшы на пытанне «Беларусы якія?». (Працавітыя, шчырыя, самавітыя, памяркоўныя, тактоўныя, прыветлівыя, до- брыя, сціплыя, добразычлівыя, сардэчныя, гасцінныя і г.д.) В.д.а.

Радзіма ў нас бязмежная, Спякотная і снежная. Радзіма ў нас лагодная, Нібы матуля родная. А самае галоўнае: Усе ёй дзеці роўныя.

А. Вольскі

Рэфлексія

Дзецям прапануюць прадоўжыць выказванні:

• Сёння мы даведаліся, што...

Мы любім сваю родную Беларусь, таму што...

Родная мова

У марах, у песнях, у снах.

Мае ў ей кожнае слова

Свой колер, і смак, і пах.

 А. Грачанікаў «Што такое родная мова?»

 

Навошта дзецям трэба ведаць беларускую мову? З самага нараджэння дзіця чуе голас маці, якая аберагае яго ад усяго дрэннага ў свеце. Наша родная старонка, як наша маці – хоча каб мы заставаліся вольнымі ўладальнікамі свайго жыцця. Гэта магчыма, калі мы будзем шанаваць нашыя карані, тое, што трымае нас, робіць нас НАЦЫЯЙ. Мова, традыцыі, нацыянальныя каштоўнасці – наш скарб, якім мы павінны ганарыцца і ніколі не адракацца. Кожны чалавек павінен ведаць родную мову, спяваць народныя песні, ведаць, як з веку ў век святкавалі святы ў нашым краі, любіць родныя мясціны, сваю Радзіму – Беларусь.

Далучэнне да роднай мовы садзейнічае не толькі ўзбагачэнню мовы дзяцей, але і развівае іх пазнавальныя і інтэлектуальныя магчымасці, пашырае веды пра беларускую культуру.

Самае дарагое ў жыцці – тое, што закладзена ў сэрца з ранніх год. Менавіта родная мова – сувязное звяно ў далучэнні дзяцей да агульначалавечых каштоўнасцей, вытокаў народнай мудрасці. Сёння сам час патрабуе звярнуцца да сваіх вытокаў, далучаць дзяцей да беларускай нацыянальнай культуры, паглыбляць знаёмства з родным краем, беларускімі традыцыямі, фальклорам, прывіваць пачуццё грамадскасці, любоў да Радзімы.

Вельмі важна навучыць дзяцей з павагай ставіцца да беларускай мовы, не сароміцца на ёй размаўляць. Вялікае значэнне мае асабісты праклад дарослых, бацькоў, людзей, якія жывуць побач з імі. Патрэбна часцей чытаць беларускія народныя казкі, знаёміць дзяцей з творамі беларускіх пісьменнікаў, развучваць вершы, загадваць загадкі, спяваць беларускія песні, прымаць удзел у беларускіх народных святах.

Дапамажыце нашым дзецям авалодаць беларускай мовай, і вы дапаможаце абудзіць у іх веру ў тое, што яны вырастуць потрэбнымі на зямлі людзьмі!

Шануйце мову! Адной з істотных адзнак кожнага народа з’яўляецца яго мова. Па мове людзі пазнаюць, якой нацыянальнасці чалавек. Беларускі паэт Францішак Багушэвіч пісаў, што мова - гэта “адзежа душы” чалавека. Яна ўніверсальная форма выяўлення, існавання і захавання духоўнай культуры чалавека, нацыі.

На беларускай мове складзена шмат песень, казак, апавяданняў, прыказак, прымавак, загадак. Напісаны мастацкія творы, якія перакладзены на мовы розных народаў свету. Доўгі, слаўны, але нялёгкі шлях развіцця прайшла наша мова, перш чым стаць нацыянальнай мовай беларускага народа, дзяржаўнай у рэспубліцы. Беларуская мова ўвабрала ў сябе здабыткі папярэдняй гістарычнай супольнасці беларусаў – беларускай народнасці.

Ператварэнне мовы беларускай народнасці ў нацыянальную мову пачалося ў сувязі з фарміраваннем беларускай нацыі ў канцы 19 – пачатку 20 стагоддзяў. Вялікую ролю ў развіцці беларускай нацыянальнай мовы адыгралі творы Янкі Купалы, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча, Цёткі і іншых, якія шмат сваіх твораў прысвяцілі дзецям. Творы гэтых паэтаў вывучаюцца дзецьмі на занятках і ў дашкольных установах. Вывучаючы іх, дзеці бліжэй знаёмяцца з беларускай мовай. Але заняткаў, якія праводзяцца ў дзіцячым садку па вывучэнню беларускай мовы недастаткова для таго, каб дзеці валодалі роднай мовай дасканальна.

У рашэнні данай праблемы павінны прыняць удзел і бацькі. Менавіта бацькам трэба часцей ужываць беларускую мову ў паўсядзённым жыцці. Самім размаўляць на беларускай мове і вучыць гэтаму сваіх дзяцей. Для авалодання дзецьмі беларускай мовай прапануецца ужываць беларускія народныя прыказкі і прымаўкі, забаўлянкі, казкі, вершы, апавяданні,загадкі.

Беларуская мова адкрывае для кожнага грамадзяніна Беларусі шырокі шлях да ведаў, спрыяе фарміраванню асобы. Любоў да сваёй Радзімы, свайго народа пачынаецца з любові да роднай мовы. Мова яднае нас у народ, які носіць прагожае імя – беларусы.

Будзем жа вывучаць беларускую мову, шанаваць гэты бясцэнны скарб, які перадалі нам нашы таленавітыя продкі, мудрыя і мужныя дзяды і прадзеды. Будзем жа размаўляць на роднай беларускай мове, не саромячыся, каб захаваць і перадаць яе нашым нашчадкам. Будзем жа шанаваць нашу мову, каб яна жыла заўжды!

Шануйце  родную мову!  Яшчэ ў далёкай старажытнасці людзі здабывалі агонь, прыручалі жывёл, навучыліся апрацоўваць зямлю, вырошчваць ураджай, будаваць масты, вадзіць па вадзе караблі… Буйнейшымі заваёвамі чалавечага розуму ў пазнейшыя часы сталі паравая машына, электрычнасць, радыё, самалёты. А яшчэ пазней вялікім цудам з’явіліся штучныя спадарожнікі Зямлі, касмічныя караблі і выхад чалавека ў космас… 

Але ўсё гэта стала магчымым, бадай, таму, што ў людзей даўным-даўно з’явілася мова. Менавіта яна вывела чалавека ў свет розуму. 

Мова... Наша родная мова... Колькі мілагучнасці, таемнасці ў гэтым слове. Залатыя лісцікі на дрэвах, кожная птушка, кожная кветка і, канешне, чалавек — усе маюць сваю мову. «Самы найвялікшы і бясспрэчны закон жыцця — гэта людская мова, праз якую чалавек стаў вышэй за ўсіх істот пад сонцам», — пісаў знакаміты Янка Купала. Сапраўды, чалавечую мову нельга параўнаць з мовай птушак, жывёл, раслін. Яна з'яўляецца больш прыгожай, мілагучнай, дзякуючы ей людзі размаўляюць, вучацца, дасягаюць сваей мэты.

Роднае слова з’яўляецца адным з самых вялікіх здабыткаў кожнага народа. Яго з пашанай называюць люстэркам культуры і формай яе існавання. Родная мова з’яўляецца формай існавання і захавання народных традыцый, звычаяў, духоўных скарбаў, спосабам і сродкам развіцця нацыянальнай культуры.   Мова — гэта душа народа. Нагадаем словы народнага песняра Янкі Купалы: “Гэта душа душы беларуса — мова зраслася з ім, як зрастаецца са сваім коранем дрэва. Падкапайце яго, абсячыце дазвання яго корань — дрэва засохне, перастане жыць”.       

 На вялікі жаль, мы рэдка задумваемся пра свае карані. А, магчыма, каб задумваліся, былі б болей памятлівымі, болей абачнымі і адказнымі, з большай цеплынёй ставіліся да людзей, што пакінулі нам вялікую спадчыну — нашу мову. 

 Мова — гэта тое, без чаго не можа жыць ніводны чалавек.   Мы павінны абараняць нашу мову, не саромецца яе, паважаць яе самі, а таксама прывіць любоў і павагу да яе нашым дзецям.  “Трапяткая і сіняя, як васілёк, і гарачая, як прамень” — так назваў родную мову наш таленавіты пісьменнік і паэт, непераўзыдзены рамантык Уладзімір Караткевіч. І хочацца верыць, што наша родная мова заўседы застанецца любiмай, паважанай i ўвогуле, самай лепшай!